Türkiye’nin en önemli arkeolojik keşiflerinden biri olan Klazomenai Antik Kenti kazıları, İzmir’in Urla ilçesinde tarihe ışık tutmaya devam ediyor. 2024 yılı kazı sezonunda ortaya çıkarılan 2600 yıllık endüstriyel zeytinyağı işliği, antik dönem tarım teknolojisinin şaşırtıcı düzeyini gözler önüne seriyor.
Klazomenai’nin Tarihsel Önemi
İyonya’nın 12 kentinden biri olan Klazomenai, MÖ 10. yüzyılda kurulmuş önemli bir liman kentiydi. Antik dönemin en önemli zeytinyağı üretim merkezlerinden biri olan kent:
- Homeros’un İlyada destanında adı geçen bir yerleşim
- Filozof Anaxagoras’ın doğum yeri
- Antik dönemin en büyük seramik atölyelerine ev sahipliği yapmış
- Pers, Roma ve Bizans dönemlerinde kesintisiz yerleşim görmüş
2024 Kazı Sezonu Bulguları
1. Endüstriyel Zeytinyağı İşliği
Bu yılki kazılarda ortaya çıkarılan işlik, antik dönem tarım teknolojisinin zirvesini yansıtıyor:
- Tam 8 pres yatağı ile bölgenin en büyük üretim merkezi
- Hidrolik sistem kalıntıları (dönemi için devrim niteliğinde)
- Depolama küpleri (pithoi) içinde organik kalıntılar
- Üretim atıklarında zeytin çekirdekleri
2. Liman Bölgesi Keşifleri
- Dalga kıran mendirek yapısı
- Amfora yüklü batık izleri
- Ticaret ağını gösteren Mısır ve Fenike kökenli eserler
3. Yeni Açığa Çıkarılan Yapılar
- Agora çevresinde stoa (sütunlu galeri)
- Mozaik döşemeli Roma villası
- Erken Hristiyanlık dönemi kilise kalıntıları
Zeytinyağı Üretim Teknolojisinin Evrimi
Klazomenai’deki buluntular, zeytinyağı üretim teknolojisinin gelişimini adım adım gösteriyor:
| Dönem | Teknoloji | Klazomenai’deki Kanıtlar |
|---|---|---|
| Arkaik (MÖ 6.yy) | Taş baskı | Basit pres yatakları |
| Klasik (MÖ 4.yy) | Kaldıraçlı sistem | Ağırlık taşları |
| Helenistik (MÖ 2.yy) | Vida presi | Metal parçalar |
Kazı Ekibi ve Çalışma Yöntemleri
Prof. Dr. Yaşar Ersoy başkanlığındaki ekip:
- Yerli ve yabancı 12 üniversiteden 45 uzman
- Drone fotogrametrisi ile 3D haritalama
- Arkeobotanik analizler için laboratuvar çalışmaları
- Jeoradar ile yeraltı yapılarının tespiti
Klazomenai’nin Turizm Potansiyeli
Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre:
✔ 2025’te ziyarete açılacak yeni rotalar
✔ Zeytinyağı müzesi projesi
✔ Antik dönem üretim tekniklerinin canlandırılacağı deneyim alanları
Dünya Mirası Açısından Önemi
UNESCO’nun geçici listesinde yer alan Klazomenai:
- Antik tarım endüstrisinin en iyi korunmuş örneği
- Ege ticaret ağının anlaşılması için kilit nokta
- Zeytinyağı kültürünün kökenlerine ışık tutuyor
Ziyaretçiler İçin Pratik Bilgiler
📍 Konum: Urla, İzmir
🚗 Ulaşım: İzmir merkeze 40 dakika
🕒 Ziyaret Saatleri: 08:30-17:30 (Nisan-Ekim)
Sonuç: Anadolu’nun Endüstriyel Mirası
Klazomenai kazıları, antik dönemin sanayi devrimine tanıklık ediyor. 2600 yıl önce geliştirilen tarım teknolojileri, Anadolu’nun ekonomik tarihini yeniden yazıyor. Bu keşifler ışığında Klazomenai, İzmir’in gözde kültür rotalarından biri olmaya aday.
